ВРАБОТЕНОСТА И ПРОДУКТИВНОСТА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Abstract

Целта на истражување во овој труд е парцијалната продуктивност, односно продуктивноста на трудот и вработеноста во Република Македонија. Иако причините за разликите во степенот на економската развиеност помеѓу земјите се многубројни, сепак, генерално, основната претпоставка е дека разликите во економската развиеност се должат на разликите во продуктивноста и во факторите кои неа ја условуваат. Основниот предизвик на Македонија во периодот по осамостојувањето беше преку инвестиции да се оспособи економијата да создава нови работни места. Но, од економска гледна точка, креирањето на нови работни места е битно, ама и еден друг аспект е исто така многу битен, а тоа е колкав е аутпутот по работник, односно продуктивноста во земјата, како и факторите што неа ја детерминираат. За потребите на овој труд, при пресметките на продуктивноста на трудот во Република Македонија како мерка на продуктивноста на трудот како инпут е земен аутпутот по работник и тоа од две причини: Прво, продуктивноста поедноставно се пресметува за подолг временски период, што е доста битно за нас, бидејќи за истражувањата што се цел во овој дел од трудот е потребна подолга серија на движење на продуктивноста на трудот и второ, во Република Македонија доста ретко, а и нецелосно, во изминатиот период се регистрира прекувремената работа, односно прекувремените работни часови. Да се направи разлика помеѓу нивото на продуктивност и стапката на раст на продуктивноста е исто така доста битно. При истражувањето на продуктивноста на трудот во Република Македонија, во рамките на овој труд се користени и двете мерки. Нивото на продуктивноста покажува колку БДП по работник се остварува во соодветна година, додека стапките на раст на продуктивноста ја покажуваат промената во два различни периоди. Во трудот посебен осврт се прави на инвестициите во основни средства и нивното влијание врз продуктивноста и вработеноста. Се тргнува од претпоставката дека инвестициите во основни средства ја детерминираат маргиналната продуктивност на трудот, а таа, пак, ја детерминира побарувачката на труд и вработеноста. Со други зборови, поголемите инвестиции во основни средства ќе ја зголемат маргиналната продуктивност на трудот, тоа ќе ја зголеми побарувачката на труд и вработеноста. Инвестициите во основни средства имаат директно влијание врз продуктивноста, бидејќи вработените имаат на располагање повеќе средства и со нив ќе можат повеќе да произведуваат. Но, исто така, овие инвестиции имаат и доста индиректни ефекти врз продуктивноста и тоа: прво, новата опрема прави промени во работната практика, вработените се стекнуваат со нови вештини и им се зголемува нивната ефикасност, второ, преку инвестициите се врши трансфер на технологија, како и знаење кое вработените го добиваат користејќи ја опремата и трето, вградените технички промени не се опфатени во пазарната цена на новата опрема. Во трудот се презентирани резултати од истражување на влијанието на инвестициите во основни средства врз продуктивноста како на ниво на целата македонска економија, така и во индустријата. Добиените резултати за Македонија се доста понеповолни од оние за повеќето земји од Европската Унија, како и за повеќето земји од Југоисточна Европа. Резултатите од истражувањето покажуваат дека земјите каде инвестициите во основни средства имаат поголемо влијание врз продуктивноста, се економски поразвиени и имаат повисока вработеност од земјите каде влијанието на овие инвестиции врз продуктивноста е мало. Препораките за политиките за зголемување на продуктивноста, главно, се насочени кон можните пристапи за зголемување на инвестициите во фиксни фондови и зголемување на квалитетот на човечкиот капитал.