Принципот на етика во јавната администрација

Abstract

Едно од основните обележја на модерните, демократски држави е професионализацијата на нивната (јавна) администрација. Со други зборови, не може да се говори за развиена држава, односно држава со развиен систем ако јавната администрација не се јавува како чувар на демократските вредности од една страна (не само да ги врши дејностите согласно законот туку и да промовира општо-прифатени вредности), додека служи на граѓаните, т.е. нивните права и интереси од друга. Ова стојалиште не е прифатено само во доктрината туку ви најзначајните акти (мандаторни или не) на релевантни меѓународни организации меѓу кои Европската унија, Организацијата за економска соработка и развој, Организацијата за безбедност и соработка во Европа и Обединетите нации. Оттаму, клучното прашање за секоја држава која цели да прогресира е како да се постигнат стандардите кои овие организации ги поставуваат? Иако постојат повеќе фактори односно причинители, еден од клучните е принципот на етичност. Всушност, можеме да забележиме дека постои каузалитет помеѓу начинот на кој етичките вредности се транспонирани во правниот систем и однесувањето на административните службеници. Следствено, овој труд ја обработува токму таа тематика. Прво ќе се осврнеме на прашањето дали и како македон466 скиот правен систем го обезбедува почитувањето на етичките стандарди од страна на вработените службеници. Тоа практично значи дека ќе бидат проучени (1) правилата кои ја регулираат работата на административните службеници, а кои го споменуваат принципот на етичност; (2) карактерот на тие правила, односно (3) дали може службеникот кој не ги почитува да биде санкциониран и, за крај (4) како службениците можат без правна принуда да бидат поттикнати да се однесуваат етички? Веднаш потоа соодветно внимание ќе се обрне и на меѓународните правила, стандарди и принципи кои во суштина ќе бидат споредени со адекватните правила во македонскиот правен систем. Особено ќе се фокусираме на тоа како администрацијата може да ја мониторира работата на административните службеници. Конечно, ќе бидат споменати и Етичките кодекси во Република Македонија. Идејата е да се нотрира дека иако традиционално перцепирани како „меко право“, тие се проследени со санкциони механизми, така што административните службеници можат да бидат отпуштени од служба ако не се однесуваат согласно Кодексот. Методи кои се користени се аналитичкиот, компаративниот и историскиот. Клучни зборови: етика, јавна управа, етичка одговорност, добро владеење, деполитизација, јавни служби